WSTĘP

Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie sprawców jest domeną odpowiedzialności państwa. Jednocześnie dla bezpieczeństwa społeczności lokalnych istotne znaczenie ma współpraca administracji publicznej, organów bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz organizacji społecznych. Z doświadczeń ostatnich lat zarówno naszego kraju, jak i innych państw wynika jednoznacznie, że skuteczność zapewnienia bezpieczeństwa obywateli wymaga skoordynowanych działań administracji rządowej i samorządowej oraz wsparcia obywateli, m.in. przez aktywizowanie społeczności lokalnych i organizacji społecznych. Znaczącą rolę w tym procesie odgrywa edukacja i ochrona społeczeństwa, w szczególności dzieci i młodzieży, przed patologiami i przemocą.

„Program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 2018-2020” jest kontynuacją działań „Program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 2016 i 2017” (edycja II) oraz rządowego programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej” na lata 2007-2015 (edycja I) w zakresie budowy zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa, a także wspierania i rozwoju działań tej wspólnoty na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego. Program ma charakter interdyscyplinarny i opiera się na współpracy z organami administracji rządowej, samorządowej i z organizacjami pozarządowymi.

CELE PROGRAMU

Biorąc pod uwagę założenia Strategii Sprawne Państwo 2020 oraz wyniki przeprowadzonych badań ewaluacyjnych „Rządowego programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej” na lata 2007–2015 opracowano następujący cel główny i cele szczegółowe kolejnej edycji Programu.

Cel główny: Wspieranie działań na rzecz bezpieczeństwa społeczności lokalnych

Cele szczegółowe:

• Bezpieczeństwo w miejscach publicznych ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia lokalnych systemów bezpieczeństwa,
• Bezpieczne przejścia dla pieszych,
• Przeciwdziałanie zjawiskom patologii oraz ochrona dzieci i młodzieży,
• Edukacja dla bezpieczeństwa.

Cel szczegółowy nr 1: Bezpieczeństwo w miejscach publicznych ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia lokalnych systemów bezpieczeństwa realizowany będzie za pomocą działań:

1.1 Doskonalenie umiejętności funkcjonariuszy służb, instytucji i organizacji działających w zakresie bezpieczeństwa publicznego m.in. poprzez organizowanie szkoleń i warsztatów.

1.2 Przedsięwzięcia na rzecz bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej, z uwzględnieniem działań na rzecz przeciwdziałania patologiom społecznym oraz poprawy infrastruktury bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa w ruchu drogowym i w środkach transportu publicznego.

1.3 Promowanie efektywnych metod i środków zabezpieczania mienia.

Planowane rezultaty do osiągnięcia celu szczegółowego:

1. Poprawa zagospodarowania przestrzeni publicznej na danym terenie w celu poprawy bezpieczeństwa.
2. Wdrożenie inicjatyw prewencyjnych na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym i zabezpieczenia mienia.

Cel szczegółowy nr 2: Bezpieczne przejścia dla pieszych realizowany będzie za pomocą działań:

2.1 Przedsięwzięcia mające na celu poprawę infrastruktury bezpieczeństwa pieszych w ruchu drogowym poprzez modernizację / przebudowę / doposażenie przejść dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem miejsc / lokalizacji o dużym natężeniu ruchu pieszych, takich jak szkoła, szpital, obiekt sportowy itp.

2.2 Działania edukacyjno-profilaktyczne mające na celu uświadamianie wszystkich uczestników ruchu drogowego, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, młodzieży i kierowców, o prawidłowym zachowaniu się na przejściach dla pieszych / w okolicach przejść dla pieszych.

Planowane rezultaty do osiągnięcia celu szczegółowego:

1. Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
2. Wzrost poczucia bezpieczeństwa w ruchu drogowym wśród wszystkich uczestników ruchu drogowego.
3. Wzrost świadomości w zakresie bezpiecznego poruszania się w okolicy i na przejściu dla pieszych.
4. Ograniczenie liczby niebezpiecznych zdarzeń drogowych z udziałem pieszych (wypadki, kolizje, wtargnięcia, potrącenia).
5. Efektywne wykorzystywanie nowych możliwości technicznych w zakresie poprawy bezpieczeństwa pieszych.
6. Wypracowanie wśród kierowców nawyku zwalniania przed przejściami dla pieszych.

Cel szczegółowy nr 3: Przeciwdziałanie zjawiskom patologii oraz ochrona dzieci i młodzieży realizowany będzie za pomocą działań:

3.1 Inicjowanie zadań mających wpływ na bezpieczeństwo i kształtowanie pozytywnych postaw dzieci i młodzieży, w tym działania z zakresu tworzenia lub rewitalizacji miejsc i obiektów przeznaczonych dla dzieci i młodzieży.

3.2 Angażowanie społeczności lokalnej do działań zapewniających bezpieczeństwo dzieci i młodzieży, w tym działań profilaktycznych, ochrony przed alkoholem, narkotykami, środkami zastępczymi i substancjami psychoaktywnymi, tzw. dopalaczami, oraz przemocą.

3.3 Popularyzacja wśród dzieci i młodzieży profilaktyki rówieśniczej oraz wolontariatu na rzecz bezpieczeństwa, promocji zdrowia i profilaktyki zachowań ryzykownych (alkohol, narkotyki).

3.4 Organizowanie akcji i inicjatyw ukierunkowanych na zagospodarowanie czasu wolnego (zajęcia pozaszkolne, przedsięwzięcia edukacyjne, zajęcia plenerowe, zajęcia sportowe itp.) mających na celu przeciwdziałanie agresji, przemocy i patologii wśród dzieci i młodzieży.

3.5 Inicjowanie i realizacja przedsięwzięć zmierzających do przeciwdziałania przemocy, ograniczenia dostępu dzieci i młodzieży do alkoholu, papierosów, środków odurzających, w tym przeciwdziałanie narkomanii oraz ograniczanie dostępu do substancji psychoaktywnych, tzw. dopalaczy.

3.6 Organizowanie debat społecznych, warsztatów, spotkań oraz innych przedsięwzięć z zakresu bezpieczeństwa dzieci i młodzieży.

Planowane rezultaty do osiągnięcia celu szczegółowego:

1. Organizacja miejsc służących zagospodarowaniu czasu wolnego dzieciom i młodzieży.
2. Aktywizacja społeczności lokalnej, w tym samorządów lokalnych, służb/inspekcji/straży oraz organizacji pozarządowych do współpracy na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży.
3. Realizacja działań przeciwdziałających zjawiskom uzależnień i patologii wśród dzieci i młodzieży przez kształtowanie aktywnych społecznie i umacnianie asertywnych postaw.
4. Stworzenie kreatywnych i innowacyjnych zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży wspomagających proces edukacji dla bezpieczeństwa.
5. Doskonalenie umiejętności funkcjonariuszy służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo dzieci i młodzieży.
6. Realizacja działań profilaktycznych mających na celu ograniczenie patologii, w tym uzależnień wśród osób małoletnich oraz przemocy, w tym przemocy w rodzinie.

Cel szczegółowy nr 4: Edukacja dla bezpieczeństwa realizowany będzie za pomocą działań:

4.1 Edukacja dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży m.in. z zakresu cyberprzestrzeni, ruchu drogowego, szkodliwości substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki, tzw. dopalacze) oraz patologii społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem przemocy rówieśniczej, również powodowanej stereotypami i uprzedzeniami.

4.2 Inicjowanie wspólnych działań aktywizujących społeczności lokalne do współpracy w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego, w szczególności przeciwdziałanie patologiom, przemocy, ograniczanie dostępu do narkotyków, środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych, tzw. dopalaczy, oraz alkoholu dla osób niepełnoletnich.

4.3 Upowszechnianie wiedzy i dobrych praktyk w zakresie stosowania zasad bezpiecznego zachowania, w tym bezpieczeństwa seniorów.

Planowane rezultaty do osiągnięcia celu szczegółowego:

1. Organizacja szkoleń, warsztatów itp. z zakresu bezpiecznych zachowań.
2. Realizacja kampanii informacyjno-edukacyjnych.
3. Poprawa wiedzy i świadomości społeczeństwa na temat obowiązującego prawa, reagowania w sytuacjach zagrożeń, właściwych postaw obywatelskich i społecznych.

Wszystkie cele programu mierzone będą za pomocą wskaźników / mierników wskazanych w „Programie ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 2018-2020”

KOORDYNACJA REALIZACJI PROGRAMU

Do koordynacji, monitorowania i wdrażania Programu zostanie powołany zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów Międzyresortowy Zespół ds. Programu.
Przewodniczącym Zespołu będzie przedstawiciel wskazany przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W składzie Zespołu przewiduje się przedstawicieli ministrów właściwych do spraw: oświaty i wychowania, transportu, rodziny, zabezpieczenia społecznego, zdrowia, kultury fizycznej, Ministra Sprawiedliwości, oraz przedstawicieli: Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, Komendanta Głównego Straży Granicznej.     
Sekretarzem Zespołu będzie przedstawiciel właściwej komórki organizacyjnej z urzędu podległego ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.         
Przedstawiciele środowiska akademickiego oraz organizacji pozarządowych mogą być dopraszani do Zespołu w charakterze ekspertów w zależności od rozpatrywanych zagadnień.
Zadaniem Międzyresortowego Zespołu ds. Programu będzie monitorowanie wdrażania i realizacji Programu, w tym w szczególności przyjęcia harmonogramu realizacji Programu na dany rok, a także akceptacja listy projektów do realizacji, poprzedzona określeniem na dany rok:

• liczby projektów składanych przez wojewodów do dofinansowania,
• zasad dofinansowania z Programu dla jednego projektu,
• kryteriów formalnych oceny projektów

oraz rekomendowanie ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych projektów do dofinansowania z rezerwy celowej. Listę projektów do dofinansowania zatwierdza Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji i przekazuje Ministrowi Finansów oraz wojewodom.
Oceny projektów wskazanych do dofinansowania przez wojewodów, na podstawie kryteriów formalnych i merytorycznych, dokonuje Grupa Robocza, składająca się z członków Zespołu lub ekspertów przez nich wskazanych, którą kieruje przedstawiciel ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Na podstawie oceny przeprowadzonej przez ekspertów zostaną wskazane projekty rekomendowane do dofinansowania w ramach Programu.
Na poziomie województwa zadania wynikające z Programu koordynuje wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Zespołu ds. Programu. Zespołowi przewodniczy wojewoda lub wyznaczony przez niego przedstawiciel. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej oraz wskazanych przez wojewodę jednostek administracji rządowej i samorządowej. Zespół ten inicjuje i koordynuje działania Programu na swoim terenie, zbiera informacje o jego realizacji, rekomenduje Zespołowi ds. Programu projekty z terenu województwa do dofinansowania.

Udział powiatów i gmin w realizacji Programu jest dobrowolny.

FINANSOWANIE PROGRAMU

Program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej” w latach 2007–2015 (edycja I) finansowany był z rezerwy celowej budżetu państwa (zabezpieczonej na jego realizację) w wysokości 3.000.000 zł (corocznie).

Roczne nakłady na realizację Programu w latach 2016-2017 (edycja II) z budżetu państwa w okresie jego realizacji kształtowały się odpowiednio 3.360.000 zł w 2016 r. i 5.350.000 zł w 2017 r.

Na podstawie przeprowadzonych w latach 2011-2016 badań ewaluacyjnych można ocenić, że realizacja Programu przynosi pozytywne efekty, jednakże jednym z głównych wniosków (sformułowanych m.in. na podstawie zidentyfikowanych potrzeb wnioskodawców aplikujących w ramach Programu), jakie przedstawili niezależni  ewaluatorzy, była potrzeba zwiększenia środków finansowych w ramach kolejnej perspektywy finansowej, tj. na lata 2018-2020.

W opracowanym projekcie „Programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej” im. Władysława Stasiaka na lata 2018-2020” na realizację projektów w ramach celu głównego przyjęto finansowanie przez utworzenie nowej rezerwy celowej.

W 2018 r. planowane jest przeznaczenie na realizację Programu 6.000.000 zł na finansowanie celów szczegółowych 1, 2, 3 i 4 - przyjęto odpowiednio szacunkowe kwoty 1.000.000 zł, 3.000.000 zł, 1.000.000 zł i 1.000.000 zł na realizację projektów z celów szczegółowych 1, 2, 3 i 4. Zwiększenie środków finansowych na lata 2018-2020 wynika z utworzenie nowego celu szczegółowego „Bezpieczne przejścia dla pieszych”, natomiast pozostałe cele pozostają na zbliżonym do przewidzianego w II edycji Programu poziomie wsparcia finansowego.

Środki te będą przekazywane do budżetów wojewodów z przeznaczeniem na dotacje na dofinansowanie zadań mieszczących się w ramach Programu dla organizacji pozarządowych. Ponadto w celu przekazania lub wspólnego wykonywania zadań określonych w Programie wojewodowie będą mogli zawierać z jednostkami samorządu terytorialnego stosowne porozumienia administracyjne. Wojewodowie kwartalnie będą składać ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych informacje dotyczące wykorzystania środków finansowych z rezerwy celowej.           
W ramach projektów realizowanych w celach szczegółowych Programu przewidziane jest dofinansowanie m.in. rewitalizacji infrastruktury w obszarach wiejskich i miejskich w zakresie bezpieczeństwa, a także zakup sprzętu mającego znaczenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.  
Wojewodowie, w ramach procedury wyboru projektów do dofinansowania, wskazywać będą projekty realizowane następnie przez jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje pozarządowe. Wojewoda przyznaje środki na realizację projektów w formie dofinansowania:

• zadań realizowanych przez organizacje pozarządowe. Zlecenie realizacji zadań oraz przekazanie dotacji celowej na ich realizację następuje w formie umów zawieranych w oparciu o zasady i tryb przewidziane w ustawie o finansach publicznych oraz ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
• zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Zlecenie zadania oraz jego realizacja następuje w formie porozumienia administracyjnego zawieranego między wojewodą a daną jednostką samorządu terytorialnego przy uwzględnieniu przepisów ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym lub o samorządzie województwa.

Najlepiej ocenione projekty będą przekazywane do Międzyresortowego Zespołu ds. Programu działającego w MSWiA. Po ocenie projektów przez Grupę Roboczą, projekty będą rekomendowane do dofinansowania Międzyresortowemu Zespołowi ds. Programu.
Międzyresortowy Zespół ds. Programu będzie przedkładał ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych corocznie propozycję podziału rezerwy celowej zabezpieczonej w budżecie państwa na dofinansowanie projektów, biorąc pod uwagę rekomendację Grupy Roboczej.

MONITOROWANIE, SPRAWOZDAWCZOŚĆ, OCENA REALIZACJI PROGRAMU

Weryfikacja osiągnięcia celów szczegółowych Programu i wskaźników na poziomie poszczególnych celów szczegółowych będzie prowadzona na szczeblu wojewódzkim (zespoły wojewódzkie). Następnie dane ze szczebla wojewódzkiego będą weryfikowane pod względem poziomu osiągnięcia celów szczegółowych założonych w projektach, które uzyskały dofinansowanie w ramach Programu. Program będzie podlegał corocznym badaniom ewaluacyjnym w zakresie efektów Programu.

PROMOCJA PROGRAMU

Dla skutecznej realizacji Programu konieczna jest promocja jego założeń i celów. W tym celu zakłada się prowadzenie stałych działań informacyjnych na temat realizacji zadań w ramach Programu. Konieczna w tym zakresie jest współpraca ze środkami masowego przekazu: ogólnopolskimi, regionalnymi i lokalnymi.   
Podstawowym i najobszerniejszym źródłem informacji o Programie jest internetowa strona Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, zawierająca m.in. bloki tematyczne, dział z aktualnościami oraz rozbudowany Bank Dobrych Praktyk zespolony z Mapą Programu.
W Banku Dobrych Praktyk upowszechniane będą przede wszystkim programy profilaktyczne. W ramach działań promocyjnych na poziomie centralnym organizowane będą akcje, przedsięwzięcia i kampanie oraz nawiązywana będzie współpraca z innymi podmiotami realizującymi działania profilaktyczne w celu promocji założeń Programu. Promocja Programu odbywać się będzie również poprzez rozpowszechnienie artykułów profilaktycznych i materiałów promocyjnych przy okazji różnych inicjatyw i przedsięwzięć profilaktycznych.